Componist: Leos Janáček
Première: 18-12-1926 te Brno
De mooie zangeres Emilia Marty probeert via het bed de documenten te achterhalen waaruit blijkt dat Gregor de onwettige zoon van Prus en zangeres Ellian MacGregor is. De zaak Gregor versus Prus over deze kwestie is dan al ruim een eeuw aan de gang. In haar jacht op deze documenten wordt Emilia Marty gedwongen haar verleden te openbaren: zij is ruim 300 jaar eerder in 1585 geboren onder de naam Elina Makropoulos. Ooit nam zij een elixer in waardoor zij onsterfelijk werd. Sindsdien leeft zij onder verschillende namen, zij het altijd met de initialen E.M. Inmiddels heeft het leven geen waarde meer voor haar. Elina Makropoulos sterft tenslotte toch, als de documenten waarop ook het recept van het elixer staat, verbranden.
Het libretto van De zaak Makropoulos verhaalt bepaald geen onderwerp dat gebruikelijk is in de opera. Van het onalledaagse onderwerp naar een toneelstuk van Capek wist Janácek een schitterend muziekdrama te maken waarin - geheel tegen alle conventies in - één personage de opera overheerst. Emilia Marty/Elina Makropoulos wordt eerst uitgebeeld als een dwaas maar komisch personage. Gaandeweg wordt de vergankelijkheid duidelijk. En de eenzaamheid van Elina. Als Elina Makropoulos op sterven ligt en haar lange maar inhoudsloze leven onder woorden brengt, blijkt welk een tragisch figuur zij eigenlijk is. Het is één van de meest welbespraakte passages uit dit genre en behoort tot de mooiste die Janácek heeft geschreven.