Componist: Johann Sebastian Bach
Première: in de herfst van 1741 verschenen als laatste deel van de 'Clavier-Übung'
De Goldbergvariaties is een variatiereeks voor klavecimbel die zijn naam dankt aan een anekdote in de Bach-biografie van de 19e-eeuwse Forkel. Bach zou de reeks variaties geschreven hebben voor graaf Von Keyserlingk die tijdens zijn slapeloze nachten wel met wat fraaie muziek onderhouden wilde worden. Zijn vaste musicus Johann Gottlieb Goldberg voerde het werk uit. Problematisch aan deze anekdote is dat Goldberg in 1741 - toen de reeks werd uitgegeven - pas 14 jaar oud was en waarschijnlijk nog lang niet in staat de razend moeilijke variaties te spelen. Bovendien wordt noch Von Keyserlingk noch Goldberg in de opdracht bij het werk genoemd.
Wanneer Bach de reeks dan wel geschreven heeft en voor wie, is niet duidelijk. De aria waarop de variaties gebaseerd zijn, is ergens tussen 1735 en 1741 in het Klavierbüchlein für Anna Magdalena Bach opgeschreven. De autograaf van de variaties is echter helaas verloren gegaan.
Dat de variatiereeks overigens in 1741 in druk verscheen, is bijzonder. Zoveel werk van Bach werd er tijdens zijn leven niet gepubliceerd.
De variatiereeks wordt ingeleid met een liefelijke aria, waarna er 30 variaties volgen. In de 30e variatie nam Bach populaire liedjes uit zijn tijd op, zoals 'Ich bin so lang nicht bei Dir g'west' (Ik ben zo lang niet bij jou geweest) en 'Kraut und Ruben haben mich vertrieben' (Zuurkool en rapen hebben mij weggejaagd). Tot slot weerklinkt dan nogmaals de aria.
Bruno Canino speelt een gedeelte uit de Goldberg-Variaties van J.S. Bach