Componist: Gustav Mahler
Première: 27-05-1906 te Essen
De Zesde Symfonie in a mineur, ook bekend onder de bijnaam Tragische, van Gustav Mahler werd gecomponeerd in 1903 en 1904 en door Mahler herzien in 1906. De eerste uitvoering was in Essen op 27 mei 1906 met Mahler als dirigent. De symfonie werd tijdens de première goed ontvangen (voor bijvoorbeeld Alban Berg was het "de enige Zesde, ondanks de Pastorale"), maar de meningen van critici waren verdeeld.
In het laatste deel komen drie hamerslagen voor waarover Mahler schreef: "kort en machtig, maar zonder resonantie, en niet metalig (zoals een bijl)". Dit leidde tot een probleem, aangezien het geluid van een resonantieloze hamer vrijwel niet te horen is op grote afstand (tijdens de première waren de hamerslagen onhoorbaar bij het publiek). De gebruikelijkste manier is tegenwoordig het gebruik van een houten 'kast' die ongeveer zo groot is als een wasmachine, waar met een grote hamer tegenaangeslagen wordt.
Volgens Mahler voorspelden de drie hamerslagen drie grote tegenslagen die hij te verduren kreeg in het jaar na de première van de symfonie (1907): zijn ontslag van de Weense Opera (deze beslissing nam hij zelf, maar het is niet ondenkbaar dat een antisemitische campagne tegen Mahler een centrale rol heeft gespeeld), de dood van zijn oudste dochter Maria Anna, en de vaststelling van een ongeneeslijke hartziekte bij hem terwijl zijn dochter op haar sterfbed lag.
Het werk bestaat uit vier delen:
Allegro energico, ma non troppo. (a mineur - F majeur - Es majeur - A majeur)
Andante moderato (Es majeur - g mineur)
Scherzo (a mineur - F majeur - a mineur)
Finale: Sostenuto - Allegro moderato - Allegro energico (a mineur - d mineur)
De symfonie duurt ongeveer 80 minuten.
Er is enige controverse over de volgorde van de middendelen (het Scherzo en het Andante). Mahler had oorspronkelijk een versie gemaakt waar het Scherzo het 2e deel, en het Andante het 3e was, zoals hij dat wel vaker deed (in zijn 1e en 4e symfonie, zijn enige symfonieën die uit 4 delen bestonden tot dan toe, kwam het snelle deel ook voor het langzame deel). In deze volgorde werd de symfonie voltooid en gepubliceerd. Tijdens de repetities besloot Mahler echter om het Andante voor het Scherzo te plaatsen (mogelijk vanwege enkele vrienden van hem, die het Scherzo te veel op het eerste deel vonden lijken), waarop hij een gewijzigde volgorde verzocht bij zijn uitgever, C.F. Kahnt, terwijl hij verzocht om briefjes te stoppen in alle partituren met de mededeling dat het Andante het 2e deel was. Zodoende werd de symfonie tijdens zijn leven altijd met het Andante voor het Scherzo gespeeld.
Mahler zei over zijn symfonie: "De Zesde zal raadselen opwekken die alleen maar begrepen kunnen worden door iemand die mijn vijf vorige symfonieën goed in zich opgenomen heeft".
Lees een uitgebreide toelichting op de zesde symfonie van Mahler op onze blog.