Amsterdam Strijkkwartet Biënnale

Zaterdag 24 januari ontvangen wij u graag aan het begin van de middag in het Hotel Mövenpick Amsterdam City dat heel aangenaam naast het Muziekgebouw aan het 't IJ gelegen is, de plaats waar de Strijkkwartet Biënnale Amsterdam plaatsvindt. 's middags krijgen we een rondleiding op het Java-eiland en KSNM-eiland. Dit deel van Amsterdam heeft zich in de afgelopen jaren ontwikkeld van een havengebied in verval tot een wereldberoemde woonwijk met spraakmakende architectuur en stedenbouw. Veel oude havengebouwen bleven staan. De variatie aan nieuwbouw kon niet groter zijn, architectuurtoeristen komen ogen te kort.
Aan het einde van de middag geeft de reisleiding een inleiding over de geschiedenis en ontwikkeling van het strijkkwartet. Beroemd is de uitspraak van Goethe dat het strijkkwartet een conversatie tussen vier intelligente mensen is. Maar hoe is het strijkkwartet ontstaan, en wat behelst het precies, spelen in een strijkkwartet?
's Avonds gaat om 20.15 uur de feestelijke vijfde editie van de Strijkkwartet Biënnale Amsterdam van start met vooraanstaande musici (o.a. Belcea Quartet en Tabea Zimmermann) en schitterend repertoire met onder meer het Dissonantenkwartet van Mozart. Toen Haydn dit werk hoorde, oordeelde hij dat zijn collega ‘in alle eerlijkheid de grootste componist van allemaal’ was – daar deden de licht schurende openingsmaten niets aan af.
Cuarteto Casals sluit om 22.45 uur de avond af met Dertiende strijkkwartet, opus 130  en de bijbehorende Grosse Fuge van Beethoven. ‘Ezels zijn het!’ schreeuwde Beethoven. Hij had net vernomen dat het premièrepubliek twee korte deeltjes uit zijn Dertiende strijkkwartet, opus 130 had laten herhalen, en niet de afsluitende Grosse Fuge. Toch hadden de luisteraars niet helemaal ongelijk: met dit stuk was Beethoven zijn tijd ver vooruit. Een dieper begrip ontstond pas in de tijd dat Stravinsky vaststelde: ‘De Grosse Fuge is een eigentijds stuk en zal altijd eigentijds blijven.’ Het werk behoort inmiddels tot de absolute canon van het strijkkwartetrepertoire.

Zondag 25 januari geeft de reisleiding 's ochtends een inleiding op het programma van de komende dagen. Om 11.00 uur treedt Cuartet Casals wederom aan, maar nu met een hun vertolking van de Kunst der Fuge. 's Middags komen om 13.30 uur Quatuor Ébène & Belcea Quartet samen voor onder meer een uitvoering van een strijkkwartet in kwadraat, het Octet van Mendelssohn.
We sluiten de dag om 22.30 uur af met wederom Beethoven. Beethovens Veertiende strijkkwartet is een reis vol contrasten, het is de Mount Everest van zijn late kwartetten en een van zijn meest diepgaande en complexe werken. Ieder van de zeven delen, die zonder onderbreking in elkaar overgaan, onthult een nieuwe laag van melancholie en hoop, waardoor dit kwartet niet alleen een ongeëvenaarde luisterervaring biedt, maar ook een reflectie op het leven is. Voor Beethoven zelf was het zijn lievelingsstuk.

Maandag 26 januari opent om 09.30 uur met een ochtendconcert waarin Quatuor Arod het Eerste strijkkwartet van Tsjaikovski, een stuk dat om weinig romantische redenen tot stand is gekomen: de componist zat in geldnood en pakte zijn pen op. Hij had slechts een paar weken nodig voor de vier delen. Het Andante is misschien wel het bekendste. Niemand minder dan de schrijver Leo Tolstoj zat eens naast Tsjaikovski tijdens een uitvoering van het kwartet. Bij dit deel biggelden de tranen over zijn wangen.
Later in de ochtend om 11.30 uur kunt u een masterclass strijkkwartet bijwonen van de violisten Alina Ibragimova en Charlotte Saluste-Bridoux van het Engelse Chiaroscuro Quartet, een ensemble dat zich met totale bezieling toelegt op de authentieke uitvoeringspraktijk. Aan het einde van de middag buigt het Barbican Quartet zich over hét Strijkkwartet van Maurice Ravel.
Het Cuarteto Casals laat om bij het avondconcert om 20.15 uur de eerste stappen van Sjostakjovitsj in het genre van het strijkkwartet horen. Zijn eerste drie kwartetten vormen een zoektocht naar zijn eigen stem. Bovendien bieden ze een intieme blik in het leven en de gedachtenwereld van de componist. Je hoort zijn twijfels, zijn humor, zijn angsten en zijn veerkracht—alles wat hem als mens en kunstenaar bezighield in een tijd van grote persoonlijke en politieke onzekerheid.
Het Chiaroscuro Quartet – dat zich toelegt op de historisch geïnformeerde uitvoeringspraktijk – sluit de dag om 22.30 uur af met Beethoven. Op één gebied zullen de musici hun authentieke voorgangers niet imiteren: Beethovens premières werden geteisterd door te weinig repetities. Opus 127, het eerste van drie opdrachtwerken van de Russische aristocraat Galitzin, was belangrijk voor Beethoven. Het Schuppanzigh Kwartet maakte van de première een farce. Voor de huidige strijkkwartetten is perfectie de maatstaf: niet als doel, maar als onmisbaar middel om de grootsheid van de compositie over te laten komen.

Dinsdag 27 januari openen we de dag met klanken van Tsjaikovski door het Malion Quartett. Het Derde strijkkwartet Tsjaikovski voelt als een reis door een kleurrijk Russisch prentenboek, met alle gemoedstoestanden die daarbij horen.
Om 14.15 uur is het podium aan het Pavel Haas Quartet. Het staat buiten kijf dat het Pavel Haas Quartet als geen ander de muziek van zijn landgenoten een warm hart toedraagt. De Tsjechische grootmeester Bohuslav Martinů is zo’n landgenoot. Om een inkijkje te geven in de schoonheid van het aantrekkelijke maar weerbarstige muzikale idioom van deze componist, maakte het kwartet een treffende selectie, waarin de strijkkwartettaal van Martinů in al zijn facetten tot leven komt.
Na afloop van dit concert is het tijd voor een harmonieus slotakkoord van deze reis, waarna ieder zijns weegs naar huis gaat.