MusiConcert Rotterdam

Concert

• zondag 12 oktober 2025 Sjostakovitsj' Leningrad
• De Doelen (Rotterdam)

• Pjotr Iljitsj Tsjaikovski
  Vioolconcert
  
  Dmitri Sjostakovitsj
  Zevende Symfonie, Leningrad Symfonie

• Dmitri Sjostakovitsj

  Sjostakovitsj schreef vrijwel onmiddellijk na het beleg van Leningrad in de zomer van 1941 de eerste drie delen van zijn Zevende Symfonie. Het slotdeel volgde enkele maanden later toen de componist gedwongen geëvacueerd was naar Koejbysjev (nu Samara). De première in maart 1942 was een succes. De reprise een paar maanden later in het uitgeputte Leningrad zelf leek schier onmogelijk maar lukte met steun van het leger. Intussen was de symfonie per microfilm het land uitgesmokkeld en wist in geen tijd de rest van de wereld te veroveren. In het eerste deel doet na een bij tijd en wijle liefelijke inleiding met prachtige fluit- en hobosolo's 'de vijand' zijn intrede. Dat lijkt in het begin volstrekt banaal: een snaredrum speelt heel zacht een marsritme. Hieruit volgt een thema waar in beginsel geen kwaad in lijkt te zitten. Maar de elf herhalingen van dit thema zijn steeds pijnlijker en harder. Het deel eindigt zonder dat er sprake is van verzet of overwinning. Het enige dat resteert is een requiem (met een indringende fagotsolo). Ook in de overige drie delen is er geen sprake van overwinning. Als de strijd zoveel gekost heeft, kan er geen sprake zijn van triomf, lijkt Sjostakovitsj te willen zeggen. En bovendien: wie was nu precies die vijand?

  Symfonie nr 7 in C, op. 60, 'Leningrad-Symfonie' (symfonie)
  Pjotr Iljitsj Tsjaikovski

  Tsjaikovski componeerde zijn enige vioolconcert in 1878 in Clarens aan het Meer van Genève waar hij diep ongelukkig heen gevlucht was. Hij was net getrouwd met Antonia Milyukova, een leerling van hem. Zo hoopte hij de geruchten over zijn homoseksualiteit de kop in te drukken maar hij kwam er snel achter dat het huwelijk hem nog ongelukkiger had gemaakt. 'Was ik nog een dag langer in Moskou gebleven, dan was ik mijn verstand verloren en had ik mijzelf verdronken in de Moskva.' In Zwiterland was Tsjaikovksi diep onder de indruk van Lalo’s Symphonie espagnole, het inspireerde hem - toch vooral een pianist - een vioolconcert te schrijven. Zijn voormalige leerling Josef Kotek stond hem met raad en daad bij. De première had wat voeten in de aarde omdat de meest beroemde Russische violist van dat moment, Leopold Auer aan wie Tsjaikovski het werk wilde opdragen, het vioolconcert onspeelbaar achtte. Uiteindelijk nam Adolf Brodsky de honneurs waar, maar pas in 1881. Ondanks de vele negatieve kritiek tijdens de première door critici verwierf het Vioolconcert al snel zijn plaats in het repertoire. De kritiekpunten van weleer (in Rusland vond men Tsjaikovski te westers en in het westen bleef aanvankelijk vooral de uitspraak 'deze muziek stinkt' van een wellicht jaloerse Eduard Hanslick hangen) zijn inmiddels achterhaald. Gebleven is de enorme uitdaging voor de solist, vooral in de variaties van het thema in het Allegro moderato (het eerste deel). Het Andante canzonetta is als een teer liefdesgedicht en de Finale met de luidruchtige fanfare verandert in een virtuoos capriccio van Russische zigeunermuziek.

  Vioolconcert in D, op. 35 (concert)
• Uitvoerenden:

  • viool Daniel Lozakovich
  • dirigent Tarmo Peltokoski
  • orkest Rotterdams Philharmonisch Orkest
• Prijs: inbegrepen