Componist: Gaetano Donizetti
Librettist:
Salvatore Cammarano
Première: 30-11-1848 te Napels
Poliuto speelt zich af in de 3de eeuw na Chr. in Armenië.
Eerste akte
Poliuto laat zich dopen tot christen. Ondertussen ontdekt zijn vrouw Paolina dat de nieuwe proconsul Severo is, de man van wie zij vroeger hield. Omdat Paolina dacht dat Severo dood was, is zij getrouwd met Poliuto.
Tweede akte
Omdat Paolina niet op de avances van de hogepriester Callistene is ingegaan, zint Callistene op wraak. Hij zorgt ervoor dat Poliuto een gesprek tussen Paolina en Severo hoort, waardoor Poliuto denkt dat Paolina hem ontrouw is. Hij krijgt echter geen gelegenheid hier iets aan te doen. De leider van de christenen wordt gearresteerd en in een poging hem te redden vertelt Poliuto dat ook hij is bekeerd. Poliuto wordt gevangen genomen.
Derde akte
Paolina probeert haar man te overreden van zijn bekering af te zien, opdat hij weer vrijgelaten wordt. Maar zij raakt zo ontroerd door het onwankelbare geloof van haar man dat zij besluit zich eveneens te bekeren, en samen met haar man het martelaarschap te delen.
Donizetti schreef Poliuto in 1838 voor het San Carolotheater in Napels, maar de censuur verbood de opvoering ervan. Het onderwerp lag in religieus opzicht te gevoelig. De opera werd vertaald in het Frans, voor opvoering in Parijs onder de titel "Les Martyrs". Donizetti paste de muziek hier en daar aan om tegemoet te komen aan de wensen van het Franse publiek. Zo voegde hij bijvoorbeeld een ballet toe. Pas in 1848, enkele maanden na de dood van Donizetti, beleefde Poliuto zijn première in Italië.
Poliuto is een belangrijke schakel in de stijlwijziging die Donizetti aan het einde van zijn leven doormaakte. Men zou deze stijlverandering kunnen samenvatten met het woord "internationalisering". Donizetti nam diverse Franse stijlelementen over die hij had leren kennen tijdens zijn bezoek aan Parijs in 1835 en tijdens zijn studie naar de Parijse opera's van Rossini die inmiddels in het Italiaans vertaald waren. Voorbeeld van die Franse invloed is de grootse finale van de tweede akte waarin een persoonlijk conflict wordt neergezet tegen een indrukwekkend decor.