Componist: Pjotr Iljitsj Tsjaikovski

Première: 18-12-1892 te Sint-Petersburg

Korte inhoud

Act I
Kerstavond, Clara, haar kleine broertje Fritz en hun ouders vieren het feest met elkaar. Hun favoriete oom 'Herr Drosselmeyer' komt ook langs met een grote zak cadeautjes. Alle kinderen krijgen wat, maar voor Clara lijkt hij niets meegenomen te hebben.

De cadeautjes omvatten onder meer levensgrote poppen die gelijk aan het dansen slaan. Als ze uit gedanst zijn vraagt Clara aan Herr Drosselmeyer om haar cadeau. Drosselmeyer geeft haar een notenkraker in de vorm van een soldaatje. Alle kinderen vinden het maar een stom cadeau, maar Clara is superblij ermee. Fritz is jaloers en maakt de notenkraker kapot.

Nadat iedereen naar bed is gegaan, komt Clara beneden en bekijkt nog een keertje haar notenkraker. Dan slaat de klok middernacht en hoort Clara het getrippel van muizen. In haar droom probeert ze weg te lopen maar de muizen houden haar tegen. Plotseling begint de kerstboom te groeien en vult de gehele kamer. De notenkraker komt tot leven en blijkt een heel legioen van soldaatjes bij zich te hebben die Clara willen redden van de muzen. De muizen gaan onder leiding van hun koning de strijd aan.

Op het hoogtepunt van de strijd helpt Clara de notenkraker door haar schoen naar de muizenkoning te gooien. De notenkraker maakt van de gelegenheid gebruik en steekt de oppermuis dood. De andere muizen trekken zich terug. De notenkraker verandert in een prins.

Clara en de prins reizen de naar een sprookjeswereld waar dansende sneeuwvlokjes hen begroeten. Feeën en koninginnen verwelkomen Clara en de prins met uitbundige dansen.

Act II
Clara en de prins komen aan het rijk van de snoepjes, dat wordt geregeerd door de suikertaartfee. De fee en haar hele gevolg dansen een reeks dansen voor hun bezoekers: een Spaanse dans, een Chinese dans, een Arabische dans, een Russische dans, een clownsdans, een bloemenwals en een grote Pas de Deux.
Na deze Pas de Deux sluit het ballet af met een Slotwals en plotsklaps wordt Clara wakker onder de kerstboom met de notenkraker in haar armen. Was het een droom of werkelijkheid?

Toelichting

Generaties theaterbezoekers zijn er mee groot geworden. Naar de dansvoorstelling De notenkraker gaan betekende het begin van de kersttijd.
Geïnspireerd door de eerdere succesvolle samenwerking tussen componist Tsjaikovski en choreograaf Petipa gaf de directeur van het Mariinsky Theater in Sint-Petersburg beide heren nog een opdracht voor een avondvullend ballet. Als verhaal stelde hij het sprookje van de notenkraker en de muizenkoning van E.T.A. Hoffmann voor. Tsjaikovski en Petipa zagen er aanvankelijk niets in: te weinig drama en te weinig glamour. Maar gaandeweg raakten zij overtuigd van de mogelijkheden. Petipa schreef het scenario met opvallend veel muzikale aanwijzingen voor Tsjaikovski. Omdat Petipa ziek werd, nam zijn assistent Ivanov een deel van de choreografie op zich. Het resultaat is een prachtig kerstsprookje geworden, waarin op de magische, orkestrale kleuren van Tsjaikovski de gehavende notenkraker zich ontpopt tot een aantrekkelijke prins die het meisje Clara meevoert naar het mysterieuze Land van de Sneeuw en het Land van het Snoepgoed. Of was het een droom?