Erfurt Pasen

Woensdag 16 april rijden we naar Erfurt waar we onze intrek nemen in het viersterren Victor’s Residenz-Hotel Erfurt. Het zal onze standplaats zijn voor deze paasreis naar de Thüringer Bachwochen, het grootste muziekfestival van Thüringen. Een paasfestival met de muziek van Johann Sebastian Bach in de hoofdrol in een streek waar hij zelf woonde en werkte, dat is in een notendop wat dit festival zo aantrekkelijk maakt, met concerten in kerken veelal vol met voetstappen van Bach zelf, zoals de uitvoering van de Johannes Passion in Bachkirche door Gli Angeli Genève.

Donderdag 17 april (Goede Vrijdag) krijgen we een rondleiding Erfurt. De hoofdstad van Thüringen werd in 742 door Bonifatius gesticht en ontwikkelde zich in de middeleeuwen tot een machtige handels- en universiteitsstad. Van de toenmalige rijkdom getuigen nu nog talrijke zorgvuldig gerestaureerde renaissance- en vakwerkhuizen. Hoewel Johann Sebastian Bach nooit in Erfurt heeft gewoond, beheerste zijn familie wel ruim 100 jaar het muzikale leven in deze welvarende stad. Zo was onder meer de vader van Johann Sebastian er jarenlang stadsmuzikant en Bachs oudoom Johann organist van de Predigerkirche. In een andere kerk, de Kaufmannskirche, voert het ensemble Aelbgut samen met Capella Jenensis muziek uit die geschreven is voor de zogenaamde Karmetten, de Metten op Stille Donderdag, Goede Vrijdag en Paaszaterdag. Centraal staan de Klaagliederen van Jeremia van Johann Rosenmüller. Deze klaagliederen uit het Oude Testament over het verwoeste Jeruzalem vatte men op als analogie naar de passie en dood van Jezus Christus.

Vrijdag 19 maart gaan we naar Gotha. De oude residentiestad van het Hertogdom Saksen-Gotha heeft een groot aantal architectonische- en cultuurhistorische meesterwerken en aanzienlijke kunstschatten in het grootste vroegbarokke kasteelcomplex van Duitsland te bieden. In dit Schloss Friedenstein bevindt zich onder meer het Ekhof Theater, een van de weinige theaters met nog originele 17^e eeuwse theatermechanieken.
Vanmiddag staat in de Bachkirche in Arnstadt de Johannes Passion op het programma. Oorspronkelijk heette deze kerk de Neue Kirche. Als Bach in 1703 het nieuwe orgel hier test, maakt hij zo’n verpletterende indruk dat burgermeester Feldhaus hem onmiddellijk zo’n riant salaris biedt, dat Bach geen nee meer kan zeggen. Lang duurde de verbintenis in Arnstadt niet: men vond Bach een kostbare lastpost. Pas in 1935 kreeg Bach in Arnstadt eerherstel en doopte men de Neue Kirche om in Bachkirche.
De Johannes Passion is het eerste grote werk dat Bach in Leipzig uitvoerde. Hij schreef het werk in 1724 voor de vesper van Goede Vrijdag van dat jaar. Omdat de compositie bedoeld was als onderdeel van de reguliere liturgie, is het libretto van een anonieme hand grotendeels gebaseerd op de Bijbeltekst die normaal tijdens die vesper gelezen werd. Bij wijze van meditatieve en beschouwende aanvulling op de Bijbeltekst voegde Bach koraalteksten en ariateksten uit passiegedichten van Brockes en Postel toe.

Zaterdag 19 april bezoeken we Weimar. Tweemaal was Bach professioneel verbonden aan Weimar. In 1703 werkte hij zo'n zes maanden als violist in het hoforkest van hertog Johann Ernst. Vijf jaar later kwam Bach terug, nu als hoforganist, later volgde promotie als concertmeester. Voor het eerst had Bach een goed getraind hoforkest tot zijn beschikking. In deze tijd ontstonden dan ook onder meer de eerste Brandenburgse concerten en een reeks cantates.
In Eisenach staan tijdens het avondconcert drie cantates van Bach op het programma die het wonder van de Paasnacht vieren. Het blijft onduidelijk waarom Bach zijn Leipziger koraalcantatecyclus juist vóór de passietijd van 1725 onderbrak en in plaats daarvan drie andere cantates uitvoerde: een vermoedelijk herwerkt concerto grosso verleent de cantate Am Abend aber desselbigen Sabbats zijn orkestrale pracht, in Bleib bei uns, denn es will Abend werden wordt de invallende duisternis gecontrasteerd met het licht van het geloof, en in Christ lag in Todesbanden - een cantate uit 1707 uit Mühlhausen -  is een nog piepjonge Bach aan het woord.

Zondag 20 april rijden we na het ontbijt terug naar Nederland. Onderweg brengen we een bezoek aan Eisenach, de geboorteplaats van Bach. Eisenach is natuurlijk bekend vanwege de Wartburg, sinds 1999 werelderfgoed van de UNESCO. Hier vertaalde Martin Luther het Nieuwe Testament in het Duits. Eisenach is echter ook de geboortestad van de Johann Sebastian Bach. Muziek kreeg Bach er bijna letterlijk met de paplepel ingegoten. Al op zeer jonge leeftijd kreeg hij vioolles van zijn vader, stadsmuzikant Johann Ambrosius Bach. Na een korte stadsbezichtiging rijden we door naar Nederland.