Reisjes door het verleden; stortvloeden van herinneringen, associaties en belevenissen uit mijn muzikale loopbaan als altviolist, muziekstukken, namen van dirigenten en solisten, daartussen zelfs oude vrienden. Dat betekent het lezen van reisbeschrijvingen van aankomende MUSICO-reizen voor mij.
Dat is ook het geval van de reis naar het Enescu Festival in Boekarest. Een prachtig muziekprogramma (uit het adembenemende totaalplaatje van 84 concerten) dat we met MUSICO-liefhebbers gaan meemaken. Ondanks dat muzikale souvenirs bijna onmogelijk zijn in woorden uit te drukken, ga ik enkele in mijn herinnering gegraveerde ontmoetingen verwoorden vanuit volgende trefwoorden.
Roemenië
Roemenië ken ik van verhalen, als het geboorteland van zowel een oude vriendin met joodse wortels als mijn altvioolleraar aan het Haagse Conservatorium. Voor de studie daar ben ik naar Nederland gekomen!
Iedere MUSICO-reis begint vanzelfsprekend met een grondige voorbereiding. Maar op deze reis vertrek ik deels met frisse blik, omdat ik het land voor het eerst ervaar. Een van de supermooie concertlocaties heb ik altijd al willen zien: het Roemeens Atheneum waar premières van Enescu’s muziek honderd jaar geleden klonken!
Enescu
Georges Enescu (1881-1955), componist, universele genie en de naamgever van het festival is een nationaal held in zijn geboorteland. Maar in de gedachten van musici hoort hij bij de grote vioolvirtuozen en leermeesters van de Europese strijkspeltraditie. Voor Yehudi Menuhin heeft zijn leraar Enescu ‘het licht gegeven dat zijn hele bestaan heeft bezield’. In de uitstraling van de legendarische Menuhin heb ik als student aan de Menuhin-Academie in Zwitserland enkele onvergetelijke momenten mogen vertoeven. Dus voel ik me ook als een muzikaal kleinkind van de grote Enescu!
Twee op het festival uitgevoerde buitengewoon aangrijpende werken brengen mij terug naar mijn allereerste weken als achttienjarige orkestmusicus bij Finse regionale orkesten.
Een heftig emotioneel geladen symfonie
Tsjaikovski’s Zesde Symfonie, Pathetique, zijn laatste heftig emotioneel geladen symfonie, speelde ik onder leiding van de violist-dirigent Igor Bezrodnyi. Volgens hem moest de lucht tussen en om de mensen heen in de zaal met de muziek worden gevuld. Zulke diepgang en passie heb ik sindsdien zelden meegemaakt bij een dirigent. Een mooie opmaat tot mijn orkestervaring.
In Boekarest trotseert de jonge sterviolist Ray Chen de uitdaging van het vol romantische Vioolconcert van Korngold waar Jascha Heifetz ooit een bijna ongeëvenaarde opname van heeft gemaakt. Chen wil naar eigen zeggen zich spiegelen aan de eigenschappen van grote vioolvirtuozen van Heifetz tot Kreisler, Oistrach en Milstein – ik ben benieuwd!
Maxim Vengerov
De Russische violist van iets oudere generatie vind ik juist uitblinken in een genre waar je mannen van de jongens kunt scheiden; de viool-encore’s. Vengerov weet met verbeeldingskracht en verfijnde smaak virtuoos geparfumeerd kleurenpalet van karakterstukken van weleer te pakken. Hij stapt in Boekarest gelukkig heel eventjes van de dirigentenbok af om Enescu’s Ballade voor viool en orkest te spelen!
Brahms Vierde Symfonie
Ik heb een onvoorstelbaar geluk gehad om veel werken van het grote orkestrepertoire de allereerste keer met de beste orkesten en dirigenten van de wereld te mogen spelen! Mijn eerste ervaring met de gepassioneerd prachtige Brahms-symfonie deed ik met de toen kersverse chef van het Symfonieorkest des Bayerischen Rundfunks, Lorin Maazel op hun eerste gezamenlijke tournee.
Maazel met zijn zes miljoen Duitse mark jaarsalaris was zeker de duurste dirigent die de Bayerische hoofdstad in z’n geschiedenis had gezien. Maar waarschijnlijk ook ieder cent waard, zo indrukwekkend was zijn gemak, vakkundigheid en inspirerende grootsheid.
‘Bitte, again’
Het Academisch Symfonieorkest van de Russische Federatie ‘Evgeny Svetlanov’ dat we in Boekarest twee keer zullen horen, draagt de naam van de voormalige chef van het Residentie Orkest. Toen ik in het Haagse Orkest meespeelde, was ik onder de indruk van de ernst en aanbidding die het orkest voor haar chef toonde. Er werd gezegd dat Svetlanov, de Oost-Indisch dove dirigent met beperkte taalkennis, zijn vermogen zich perfect uit te drukken zonder woorden van zijn moeder, een mime-speelster, heeft geleerd. ‘Bitte, again’ (met dik Russisch accent) is eigenlijk alles wat ik al die jaren Svetlanov heb horen zeggen!
Ongemakkelijk maar grappig waren de momenten tijdens concerten als Svetlanov na zware muzikale inspanning, tussen de delen van een symfonie, even ging zitten om op adem te komen. De rug naar het publiek toegekeerd, na het grondig fatsoeneren van zijn haar, kon de maestro verder met de symfonie!
Omdat Svetlanov korte en compacte repetities prefereerde, was het orkest gedwongen zich tijdens de uitvoeringen intens te concentreren. Dat ze dan veelal sterren uit de hemel speelde, is levend bewijs van voortreffelijke communicatie op puur muzikaal niveau!
Michael Sanderling
In Boekarest dirigeert Michael Sanderling, een van de drie dirigerende zonen van de legendarische Kurt Sanderling, die ik nog heb meegemaakt bij het Concertgebouworkest in de laatste jaren voor zijn pensionering in de 90-jarige leeftijd.
De zachte stem en uiterst beschaafde karakter van de maestro bracht een muisstille sfeer van eerbied teweeg tijdens de repetities onder de kroonluchters van de grote zaal. In de avond leidde hij de monumentale Bruckner-symfonie met krachtige en stabiele verschijning. De volle klank van het orkest was toe te schrijven aan de anekdote van de dirigent eerder op de middag over Bruckner zijn wekelijkse visites naar een etablissement met een rood lampje. Kracht van verbeelding en gezamenlijke focus!
Bryn Terfel
De naam van de Britse bas-bariton Bryn Terfel staat evenzo in de schatkamer van mijn herinneringen onder ‘muzikale hoogtepunten met het Koninklijk Concertgebouworkest’. De joviale wereldster Terfel met een baseball-petje transformeerde zich op het podium van de Nederlandse Opera in de gemene Scarpia van Verdi’s Tosca. Hij joeg hij ons de stuipen op het lijf, zijn enorme stem en kwade karakter spatten uit het podium – onvergetelijk!
In Boekarest vertolkt Terfel werken van Richard Wagner. Als student op het balkon van de Bayerische Staatsoper verloor ik me voor het eerst in het gevoel van tijdloosheid tijdens Wagner-opera’s. Ik keek mijn ogen uit hoe de spelers urenlang de lastige orkestpartijen zaten door te ‘vreten’. Binnen enkele jaren zat ik bij de Nederlandse Opera met diezelfde noten voor mijn neus.
Tweede Pianoconcert van Rachmaninov
Er zijn stukken waarbij je altijd aan iemand moet denken. Het stukje uit Kurt Weill’s Dreigroschenoper, dat Bryn Terfel ook zingt, was lievelingsmuziek van mijn aan ALS overleden oom. De noten van Rachmaninov zijn verre geluiden van mijn pianospelende tienerliefde. Sindsdien heeft deze overweldigende muziek gelukkig regelmatig op mijn lessenaar gestaan, laatst op tournee naar Japan met het Residentie Orkest en Jaap van Zweden.
Zijn er muziekstukken die ú terugbrengen naar onvergetelijke plekken of mensen? Of maakt u liever nieuwe herinneringen?
De goede oude tijden zijn hier en nu
Een collega-cellist zei eens: ‘De goede oude tijden zijn hier en nu!’ Laten we daarvan genieten en samen in Boekarest nieuwe reisherinneringen en muzikale associaties gaan oogsten!
Na afloop van het festivalbezoek in Boekarest reist u wellicht onder leiding van een lokale gids door naar Moldavië; dan zal ik jaloers zijn op de herinneringen die u in dát mythische land gaat vergaren!