(22 mei 1813 - 13 februari 1883)

'Der Ring ist die Dichtung meines Lebens, all dessen was ich bin und all dessen was ich fühle.' (Wagner)

Richard Wagner werd op 22 mei 1813 geboren te Leipzig. Enkele maanden na zijn geboorte stierf zijn vader, Karl Friedrich Wilhelm Wagner, die werkzaam was bij de politie in Leipzig. Na de dood van haar man verhuisde zijn moeder, Johanna Rosine Pätz, naar Dresden en trouwde daar in 1814 met toneelspeler en schilder Ludwig Geyer. In 1821 overleed ook Geyer en keerde het gezin terug naar Leipzig. Daar kreeg Richard viool-, piano- en contrapuntlessen. In 1830 werd een door Wagner geschreven ouverture in het plaatselijke theater uitgevoerd. Zijn vaderloze jeugd werd een belangrijk thema voor de hoofdpersonen in zijn latere werken; Tristan, Siegmund en Sieglinde, Siegfried, Parsival.

De jonge Richard Wagner had vele ambities, waaronder een carrière als dichter, toneelschrijver, componist, regisseur en dirigent. In 1831 koos hij echter voor de muziek en ging aan de Universiteit van Leipzig muziek te studeren.

Zijn eerste betrekking was aan het theater Würzburg, waar hij in 1833 koormeester werd. In datzelfde jaar was zijn eerste opera, die Feen, een feit. Hierin is de invloed van Carl Maria von Weber duidelijk aanwezig. Na Würzburg werkte hij in Magdeburg en Koningsbergen. In 1836 trouwde hij met de actrice Minna Planer en een jaar later verhuisden zij naar Riga waar hij dirigent van de opera werd.

Na hun vertrek uit Riga woonden de Wagners ruim twee jaar in Parijs, waar Richard leefde van het schrijven van artikelen en het bewerken van opera's van anderen. Hij leerde er Meyerbeer, Liszt, Heine en Berlioz kennen. In deze periode ontstonden de opera's Rienzi en Der Fliegende Holländer.

Vanaf 1842 woonde hij zes jaar in Dresden, waar hij Kapellmeister werd. Hier vond de première plaats van Rienzi, wat het begin van zijn roem betekende. Als gevolg van zijn politieke ideeën was hij gedwongen Dresden te verlaten. Hij vestigde zich in Zwitserland, waar Mathilde Wesendonck, een rijke bewonderaarster, hem hulp schonk. Zij was zijn muze bij het schrijven van Tristan und Isolde en de Wesendonck-Lieder. Ook werkte hij aan de tekst en de muziek van Der Ring des Nibelungen. Twaalf jaar heeft hij in Zwitserland gewoond en hier zijn veel belangrijke werken (deels) ontstaan.

In 1862 vestigde Wagner zich in Biebrich, waar hij aan Die Meistersinger werkte. Tegen het eind van dat jaar ging hij naar Wenen, waar hij tot begin 1864 is gebleven.

Uiteindelijk streek hij tegen het einde van zijn leven neer in de Noord-Beierse plaats Bayreuth, waar hij met de steun van de Beierse koning en Wagnerliefhebber Ludwig II een operagebouw kon laten bouwen. In dit Festspielhaus, waar uitsluitend zijn eigen werk ten gehore werd gebracht, bevindt het orkest zich onzichtbaar in een orkestbak onder het toneel. Wagner stierf aan een hartaanval na een ruzie met Cosima, zijn tweede echtgenote, op 13 februari 1883 te Venetië. De componist werd begraven in de tuin achter het Haus Wahnfried op een daartoe door hemzelf uitgekozen plek.